ابوسهل بن نوبخت نوبختی فارسیابوسهل بن نوبخت نوبختی فارسی، از متکلمان، منجمان ایرانی، مترجمان کتب فارسی پهلوی به عربی و از ندیمان و خدمتگذاران منصور عباسی و خلفای عباسی بود. ۱ - معرفی اجمالیابوسهل بن نوبخت نوبختی فارسی، ایرانی بود. پدرش نوبخت که در خدمت منصور عباسی (خلافت ۱۳۶-۱۵۸ هـ) بود، در اواخر عمر به امر منصور پسر خود را به جای خویش گماشت. گویا نوبخت جز این پسر، فرزند دیگری نداشته، چه نسب عموم بنی‌نوبخت به همین ابوسهل منتهی می‌شود. گفته شده که نام ابوسهل در آغاز خرشاذ ماه طیماذا ماما بادا خسرو ابهمشاذ بود، منتها چون منصور نامش را نپسندید، کنیه ابوسهل را برای او انتخاب کرد و از آن پس به ابوسهل شهرت یافت. [۱]
اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۰ـ۱۱.
ولی ابن‌ندیم و قفطی نامش را فضل دانسته‌اند. [۴]
قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۲۵۵.
ابوسهل از زمان بنای بغداد به سال ۱۴۴ هـ در خدمت منصور بوده و به اشاره خلیفه از روی احکام نجومی آینده بغداد را درخشان تخمین زده و گفته است که هیچ خلیفه‌ای در آن به مرگ عادی نخواهد مرد. تا سال مرگ منصور (۱۵۸ هـ) همه وقت در خدمت او می‌زیست و از ندیمانش به شمار می‌رفت و نزدیک به ۳۵ سال از عمر خود را در خدمت خلفای آغازین بنی‌عباس تا هارون الرشید (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ هـ) گذرانده و بیشتر در بیت الحکمه یا خزانة الحکمه، مرکز اجتماع ایرانی‌ها و شعوبیه به سر می‌برد. [۶]
اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۱ـ۱۳.
وی از متکلمان [۷]
قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۲۵۵.
و منجمان ایرانی این دوره، و در زمره مترجمان کتب فارسی پهلوی به عربی قرار داشت و بسیاری از کتاب‌های فارسی را به عربی ترجمه کرد و خود در نجوم از اطلاعات و دانش‌های عهد ساسانی بهره داشت.۲ - آثارابنندیم هفت کتاب زیر را از او نام می‌برد: کتاب النهمطان فی الموالید، کتاب الفال النجومی، کتاب الموالید، کتاب تحویل سنی الموالید، کتاب المدخل، کتاب التشبیه و التمثیل، کتاب المنحل من اقاویل المنجمین فی الاخبار و المسائل و الموالید و غیرها. ۳ - تاریخ وفاتتاریخ دقیق درگذشت وی معلوم نیست، ولی گویا در اوایل خلافت هارون فوت کرده، زیرا از این تاریخ به بعد دیگر از او ذکری به میان نیامده است، [۱۰]
اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۳.
اگرچه برخی حیات وی را طولانی و تا پیش از سال ۱۹۳ هـ دانسته‌اند.۴ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. [۱۶]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۱، ص۴۶۰.
[۱۷]
ابوالفضل ساوجی و دیگران، نامه دانشوران ناصری، ج۶، ص۲۳۲.
۵ - پانویس
۶ - منبعپژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۰۰، برگرفته از مقاله «ابوسهل بن نوبخت نوبختی فارسی». رده‌های این صفحه : مترجمان قرن 2 (قمری) | متکلمان قرن 2 (قمری) | منجمان قرن 2 (قمری) | ندیمان خلفای عباسی
|